Sprawy karne / Czy przeklejenie ceny w sklepie to przestępstwo?
Zachowanie polegające na przeklejeniu ceny z towaru na towar (tak samo – np. przewieszanie metki) kwalifikowane jest jako oszustwo (art. 286 kk), a nie kradzież (278 kk). W odróżnieniu od kradzieży, oszustwo nie podlega tzw. przepołowieniu, co oznacza, że niezależnie od wartości szkody, czyn wypełniający znamiona oszustwa zawsze będzie traktowany jako przestępstwo, a nie wykroczenie. Dlatego też, nawet jeżeli wartość towaru, na który przeklejono cenę, jest niewielka, wobec sprawcy zostanie wszczęte postępowanie karne.
Na czym polega przepołowienie czynu zabronionego?
Niektóre czyny zabronione – jak np. kradzież – mogą stanowić zarówno przestępstwo, jak i wykroczenie. Decyduje wartość szkody wyrządzonej przestępstwem – aktualnie, granica powyżej której czyn zabroniony stanowi przestępstwo, wynosi 500 zł. Jeżeli zatem sprawca dopuści się kradzieży towaru ze sklepu o wartości niższej lub równej 500 zł, odpowiada za wykroczenie; jeżeli wartość towaru jest wyższa, czyn taki jest przestępstwem, a sprawca odpowiada karnie.
Inaczej natomiast sytuacja wygląda w przypadku przestępstwa oszustwa. Ten czyn, niezależnie od wartości szkody, zawsze stanowi przestępstwo. Przykładowo – nawet jeśli sprawca przeklei metkę z niższą ceną na towar, który kosztuje choćby 20 zł, i tak zostanie wobec zostanie wobec niego wszczęte postępowanie karne. Zagrożenie karą w przypadku przestępstwa oszustwa wynosi od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności; co więcej, w przypadku skazania należy liczyć się ze wpisem do Krajowego Rejestru Karnego.
Jak się bronić?
Najczęściej wartość towaru, na który przeklejono metkę z niższą ceną, jest stosunkowo niewielka – wynosi kilkanaście, maksymalnie kilkadziesiąt złotych. W takiej sytuacji, należy rozważyć zakwalifikowanie zachowania sprawcy jako „wypadku mniejszej wagi”, o którym mowa w art. 286 § 3 kk; w tym przypadku, sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.
Pojęcie „wypadku mniejszej wagi” nie ma ustawowej definicji. W orzecznictwie wskazuje się, że przy dokonywaniu oceny, czy dany czyn stanowił „wypadek mniejszej wagi”, należy brać pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy, w tym aspekty natury przedmiotowej (rozmiar szkody, użyte środki, czas i miejsce popełnienia czynu, odczucie szkody przez pokrzywdzonego) oraz podmiotowej (właściwości osobiste sprawcy, jego wiek, stan zdrowia, sytuacja życiowa, uprzednia karalność/niekaralność). Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w jednym z wyroków, "za wypadki mniejszej wagi uznaje się więc takie zachowania, wyczerpujące znamiona przestępstwa, gdy szkoda wyrządzona lub zamierzona jest niewielka, sprawca działa z niewielką winą" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 czerwca 2002r., sygn. Akt II AKa 128/02, KZS 2002/6/16). Oczywiste jest, że inaczej powinna być potraktowana sytuacja, w której starsza, schorowana osoba przekleja cenę z tańszego opakowania makaronu na droższe, a inaczej – gdy wielokrotnie karany, młody i w pełni sił fizycznych i umysłowych człowiek przekleja cenę z telewizora wartego 500 zł na taki warty 5 tys. zł. O ile w pierwszym przypadku można mówić o „wypadku mniejszej wagi”, o tyle trudno jest w ten sposób zakwalifikować drugi przypadek. Każdorazowo jednak należy szczegółowo zbadać okoliczności sprawy.
W praktyce, dokonując oceny przestępstwa oszustwa pod kątem „wypadku mniejszej wagi” sądy często posiłkują się wyznaczoną przez ustawodawcę granicą, dotyczącą tzw. czynów przepołowionych. Jeżeli więc wartość szkody wyrządzonej oszustwem nie przekracza 500 zł, prawdopodobieństwo złagodzenia represji karnej poprzez zakwalifikowanie czynu jako „wypadku mniejszej wagi” znacznie wzrasta.
Czy każdy przypadek przeklejania metki musi zakończyć się skazaniem?
Nie – choć taki czyn zawsze zostanie potraktowany jako przestępstwo, w niektówych przypadkach sprawca może częściowo uniknąć dolegliwości związanych z postępowaniem karnym, składają wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Uwzględnienie takiego wniosku przez sąd niesie dla sprawcy liczne korzyści – przede wszystkim, sprawca nie zostaje skazany wyrokiem karnym i traktowany jest jako osoba niekarana; nie jest dokonywany wpis w Krajowym Rejestrze Karnym. Co więcej, warunkowe umorzenie postępowania pozwala uniknąć często długotrwałego i stresującego postępowania karnego, co z kolei pozwala oszczędzić czas i pieniądze.
Należy jednak pamiętać, że warunkowe umorzenie postępowania w przypadku oszustwa będzie możliwe tylko wtedy, gdy czyn przypisywany sprawcy zostanie w zarzucie zakwalifikowany jako wypadek mniejszej wagi (art. 286 § 3 kk), gdzie maksymalne zagrożenie karą wynosi 2 lata pozbawienia wolności. Wynika to z faktu, że warunkowe umorzenie postępowania można zastosować tylko wobec sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, natomiast oszustwo w typie podstawowym (§1 ww. przepisu) przewiduje zagrożenie karą aż do 8 lat pozbawienia wolności.
Oprócz uznania zarzucanego sprawcy czynu za „wypadek mniejszej wagi”, aby możliwe było warunkowe umorzenie postępowania, konieczne jest spełnienie następujących warunków:
-
wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znacznie;
-
okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości;
-
sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne;
-
wobec sprawcy istnieje pozytywna prognoza kryminologiczna.